Ύλη διαγωνίσματος Γ’ Τριμήνου-Γ’Γυμνασίου-2015
Ύλη Διαγωνίσματος Γ’ Τριμήνου- Γ’ Γυμνασίου – 2015
1. σελ. 74-75 : Ποια είναι η διδασκαλία της ορθόδοξης εκκλησίας για την εικόνα;
α) Ποια είναι η διδασκαλία της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου που συνοψίζεται στην εξής πρόταση: «ή γάρ τἤς εἱκόνος τιμή έπί τό πρωτότυπον διαβαίνει»; Χρησιμοποιείστε το περιεχόμενο των εικόνων που υπάρχουν εδώ για να στηρίξετε τη γνώμη σας
Τιμούμε τις εικόνες και προσκυνούμε το πρόσωπο : Στη Νίκαια της Βιθυνίας, το 787 συνέρχεται η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος. Στη Σύνοδο αυτή συμμετέχει ο Πατριάρχης Ταράσιος, 350 επίσκοποι και εκπρόσωποι από τις Εκκλησίες της Ρώμης, της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας. Η Σύνοδος καταδικάζει την εικονομαχία ως αίρεση και δέχεται την απόδοση τιμής στις εικόνες, οι οποίες αναστηλώνονται. Η διδασκαλία της Συνόδου συνοψίζεται στην εξής πρόταση: «ή γάρ τἤς εἱκόνος τιμή έπί τό πρωτότυπον διαβαίνει». Δηλαδή, οι εικόνες προσκυνούνται τιμητικά και η τιμή αναφέρεται στο εικονιζόμενο πρόσωπο και όχι στα υλικά, από τα οποία είναι φτιαγμένη η εικόνα. Αλλά και η τιμή προς τους αγίους ανάγεται έμμεσα, μέσα από τις εικόνες στον ίδιο το Θεό που έπλασε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν» Του. Στον Θεό, άλλωστε, οφείλεται, μαζί με την ανθρώπινη συνεργασία, η αγιότητα της ζωής των αγίων. Η σάρκωση του Κυρίου μας επιτρέπει να Τον απεικονίσουμε, χωρίς όμως να λατρεύουμε ή να τιμούμε το υλικό της απεικόνισης αυτής ή ακόμη και τη συγκεκριμένη απεικόνιση. Ο νους του πιστού οδηγείται στο πρωτότυπο (τον Θεό) και Αυτόν μόνο λατρεύει. Η ενανθρώπηση του Θεού μας επιτρέπει την απεικόνισή Του. Εξάλλου, η άρνηση της απεικόνισης του Χριστού αποτελεί και άρνηση της ενανθρώπησης του Θεού στο πρόσωπο του Ιησού και, κατά συνέπεια, υποτίμηση του ανθρώπου και της ύλης. Αντίθετα, η ενανθρώπηση του Θεού οδηγεί την ανθρώπινη φύση στη θέωση και καθαγιάζει την ύλη. Γι’ αυτό και η τιμή στα πρόσωπα των αγίων είναι και τιμή στη ανθρώπινη φύση. Οι εικόνες στην Ορθόδοξη Εκκλησία, εκτός από τη θεολογική, έχουν και παιδαγωγική σημασία (εικόνες 2, 3, 4). Είναι τα παραστατικά και ζωντανά μέσα με τα οποία ο πιστός θυμάται και ενατενίζει τη ζωή και την προσωπικότητα των αγίων της Εκκλησίας και, προπάντων, του ίδιου του Χριστού. Είτε βρίσκονται στους ναούς είτε στα σπίτια των χριστιανών αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της λατρευτικής παράδοσης και βοηθούν τους πιστούς να ανάγονται ευκολότερα προς το Θεό και τα πρόσωπα που τιμά η Εκκλησία. Στη Σύνοδο του 843, στην Κωνσταντινούπολη, καθιερώθηκε η Κυριακή της Ορθοδοξίας (εικόνα 1) ως επίσημη εορτή για την αναστήλωση των εικόνων. Από τότε, την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής στο τέλος της Θείας Λειτουργίας διαβάζεται η απόφαση της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου («Συνοδικό»). Προσκυνούνται και περιφέρονται οι εικόνες στο ναό, δοξάζεται ο Τριαδικός Θεός και εκφράζεται η ενότητα των ορθόδοξων χριστιανών.
β) Στη δεύτερη από αριστερά εικόνα με ποια σειρά θα ασπαζόσασταν τα εικονιζόμενα πρόσωπα; Γιατί; Δικαιολογήστε τη γνώμη σας
Στην δεύτερη από αριστερά εικόνα θα ασπαζόμουν πρώτα τον Κύριο Ιησού Χριστό, τον Θεάνθρωπο και Θεό μου τον οποίο λατρεύω. Έπειτα θα ασπαζόμουν την Παναγία Μητέρα του Θεού, επειδή είναι Μητέρα Του και επειδή είναι μετά τον Κύριο και Υπεράνω των αγγελικών δυνάμεων. Κατόπιν θα ασπαζόμουν τον άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή γιατί θεωρείται ισάγγελος, στη ζωή του έμοιαζε στους αγγέλους, έζησε ασκητική ζωή για χάρη του Χριστού και κήρυξε τον ερχομό του Χριστού. Τέλος, χωρίς σειρά θα ασπαζόμουν και τον άγιο Γεώργιο και τον Νεομάρτυρα Άγιο, γιατί η αγιότητα είναι μίμηση Χριστού και όλοι οι άγιοι έχουν την ίδια αξία ως πρόσωπα που μιμούνται τον Χριστό, χωρίς διακρίσεις.
- σελ. 89 :
- Οι Σλάβοι της Μοραβίας εκχριστιανίστηκαν από το Βυζάντιο τον 9ο αιώνα.
- Το έργο αυτό επιτελέστηκε από τους Θεσσαλονικείς Κύριλλο και Μεθόδιο.
- Ο Κύριλλος δημιούργησε το σλαβικό αλφάβητο, στο οποίο μεταφράστηκαν η Αγία Γραφή και η Θεία Λειτουργία.
- Οι δύο ιεραπόστολοι βοήθησαν στην οργάνωση ανεξάρτητης σλαβικής Εκκλησίας.
- Τον ίδιο αιώνα εκχριστιανίστηκαν οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι (νοτιοσλάβοι). Τον δέκατο αιώνα εκχριστιανίστηκαν οι Ρώσοι, με αποτέλεσμα την πολιτιστική και εκκλησιαστική τους οργάνωση.
- σελ. 92 :
- Η Δυτική Εκκλησία μέχρι τα τέλη του 10ου αιώνα κήρυξε τον Χριστιανισμό σε όλη την Ευρώπη.
- Ο άγιος Πατρίκιος κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Ιρλανδία τον 5ο αιώνα και έθεσε τις βάσεις της ιρλανδικής Εκκλησίας. Οι συμπατριώτες του τον έχουν ανακηρύξει εθνικό άγιο.
- Τα μοναχικά τάγματα της Δύσης ήταν πολλά. Η προσφορά τους στο εκπαιδευτικό, κοινωνικό και ιεραποστολικό έργο είναι αξιοσημείωτη. Ο εκλατινισμός των ευρωπαϊκών λαών και η υποταγή τους στον Πάπα συγκαταλέγονται στα αρνητικά αποτελέσματα της δράσης τους.
- σελ. 95 :
- Ο Ειρηναίος Λυώνος και ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων υπήρξαν δύο σημαντικοί επίσκοποι των πρώτων χριστιανικών αιώνων.
- Από τη ζωή και τα έργα τους πληροφορούμαστε σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας .
- Οι μορφές του Ειρηναίου και του Αμβροσίου αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση για τους σύγχρονους χριστιανούς.
- σελ. 101 :
- Αρχιτεκτονική αφετηρία για τους ναούς στη Δυτική Ευρώπη αποτελεί ο ρυθμός της βασιλικής με προσθήκες και τροποποιήσεις. Οι ναοί ρομανικού και γοτθικού ρυθμού που εμφανίζονται αρχικά στη Γαλλία και μετά σε όλη τη Δυτική Ευρώπη είναι ογκώδεις και εντυπωσιακοί.
- Η ζωγραφική και η γλυπτική αυτών των αιώνων υστερούν σε πλαστικότητα και φυσικότητα. Η κεντρική και η νότια Ιταλία έμειναν προσκολλημένες στην αρχαία εκκλησιαστική ναοδομία και ζωγραφική.
- Το 15ο και 16ο αι. η στροφή στην αρχαιότητα χαρακτηρίζει την εκκλησιαστική τέχνη ολόκληρης της Δυτικής Ευρώπης. Κυριαρχεί ο νατουραλισμός. Η βασιλική του Aγίου Πέτρου συνδυάζει αναγεννησιακά στοιχεία με ρυθμό μπαρόκ.
- Τέλος, η μουσική από τη μονοφωνία του Γρηγοριανού Μέλους φτάνει στην πολυφωνία τον 11ο αι.
Και τη φωτοτυπία για τη Ναοδομία-Αγιογραφία-Εικονογραφικούς κύκλους
| Α. ΝΑΟΔΟΜΙΑ 1. ΡΥΘΜΟΙ Η Χριστιανική Λατρεία αρχικά δεν χρειαζόταν ναούς. Η λατρεία τελούνταν : α. σε σπίτια (Κατ’ οίκον Εκκλησία) β. σε ευκτήριους οίκους ή Κυριακά(ευρύχωρες αίθουσες) γ. σε κατακόμβες (σε περίοδο διωγμών) 4ος ΑΙΩΝΑΣ α. Ρυθμός Βασιλικής (ορθογώνιο παραλληλόγραμμο χωρισμένο σε κλίτη με κίονες) (τρίκλιτη βασιλική, πεντάκλιτη βασιλική) (Το όνομα προέρχεται από ρωμαϊκά οικοδομήματα) β. Περίκεντρο (μικρός στρογγυλός ναός με τρούλο προσαρμοσμένο σε τετράγωνη βάση) (Όλες οι πλευρές απέχουν ίση απόσταση από το κέντρο) (παράδειγμα η ροτόντα στη Θεσσαλονίκη) 6ος ΑΙΩΝΑΣ Ρυθμός Εγγεγραμμένος Σταυροειδής με Τρούλο (ιδιαίτερη ακμή τον 11 έως 13ο αιώνα) Στο Ανατολικό τμήμα το Ιερό Βήμα. Στο Δυτικό τμήμα ο Πρόναος ή Νάρθηκας (Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως) 9ος ΑΙΩΝΑΣ Ρυθμός Βασιλικής με θόλο (Ο θόλος στηρίζεται σε στεφάνη σχηματισμένη από 4 σφαιρικά τρίγωνα) Στη στέγη σχηματίζεται σταυρός εγγεγραμμένος σε τετράγωνο Στο σημείο που τέμνεται ο σταυρός στηρίζεται ο τρούλος 1Ι. ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ ΤΟΥ ΝΑΟΥ Ο Τρούλος συμβολίζει τον ουρανό Το δάπεδο (ορθογώνιο ή τετράγωνο) συμβολίζει τη γη και την ανθρώπινη φύση του Χριστού Β. ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Ø ΕΠΟΧΗ ΔΙΩΓΜΩΝ: Ø 4ος – 7ος ΑΙΩΝΑΣ: Ø ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ: Ø 8ος ΑΙΩΝΑΣ: Γ. ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ø ΔΟΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ø ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ (ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΒΗΜΑ) Ø ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Η ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ |
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ : ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ, ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 