Απολυτήριες Εξετάσεις Ιουνίου 2013 – Λύσεις και απαντήσεις των ερωτήσεων

2^ο Γυμνάσιο Καλύμνου

Μάθημα : Θρησκευτικά

Εισηγήτρια Καθηγήτρια : Πάνου Μαρία

Τάξη:  Γ’ Γυμνασίου

Ημ/νία: 11/06/2013

Απολυτήριες Εξετάσεις Ιουνίου 2013

Α. ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ. Να κυκλώσετε το σωστό γράμμα (Σ=Σωστό ή Λ=Λάθος)

3. Η σημασία της Αποστολικής Συνόδου είναι μεγάλη, αφενός γιατί έδειξε ότι ο Χριστιανισμός είναι μια οικουμενική πίστη, αφετέρου γιατί έγινε το υπόδειγμα για τις μετέπειτα συνόδους της Εκκλησίας     [Σ]       Λ

3. Ο άγιος Πατρίκιος κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Ιρλανδία τον 5ο αιώνα και έθεσε τις βάσεις της ιρλανδικής Εκκλησίας. Οι συμπατριώτες του τον έχουν ανακηρύξει εθνικό άγιο.     [Σ]       Λ
4. Ο ασκητισμός με τα ιδεώδη της νηστείας, της εγκράτειας, της προσευχής και της ακτημοσύνης επηρεάζει τη ζωή της Εκκλησίας. Μοναχοί και λαϊκοί στην Εκκλησία αγωνίζονται κατά των παθών τους και έχουν τον ίδιο σκοπό, την ένωσή τους με το Θεό.     [Σ]      Λ
5. Τα μοναχικά τάγματα της Δύσης ήταν πολλά. Η προσφορά τους στο εκπαιδευτικό, κοινωνικό και ιεραποστολικό έργο είναι αξιοσημείωτη. Ο εκλατινισμός των ευρωπαϊκών λαών και η υποταγή τους στον Πάπα δεν συγκαταλέγονται στα αρνητικά αποτελέσματα της δράσης τους.   Σ        [Λ]
6. Μετά την Άλωση, ο Μωάμεθ Β’ παραχώρησε εκκλησιαστικά και πολιτικά προνόμια στον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Οργανώθηκαν αυτοδιοικούμενες κοινότητες με κέντρο το ναό. Η Εκκλησία με ηγέτες και δασκάλους φρόντισε για την παιδεία των υποδούλων.   [Σ]         Λ
7. Το 1850 το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν αναγνώρισε την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδας.  Σ      [Λ]

Β. Δώστε σύντομα τους ορισμούς των εννοιών :

1. Τι είναι άσκηση;

Άσκηση, στην εκκλησιαστική γλώσσα, ονομάζεται ο αγώνας του ανθρώπου εναντίον των παθών του και αποτελεί ένα από τα μέσα για την ένωση του ανθρώπου με τον Θεό. Η άσκηση ως τρόπος χριστιανικής ζωής είναι χρέος όλων των χριστιανών, είτε είναι μοναχοί είτε κοσμικοί – λαϊκοί.

1. Σύνοδος;

Σύνοδος είναι το ανώτατο συλλογικό όργανο της Εκκλησίας το οποίο είναι αρμόδιο να αποφασίζει για θέματα πίστης, διδασκαλίας και οργάνωσης της Εκκλησίας.

1. Τι είναι α) τα “δόγματα”, β) οι “ιεροί κανόνες”;

Α. Οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων που έχουν δογματικό περιεχόμενο ονομάζονται «όροι» κι «δόγματα». Θέτουν ένα όριο ανάμεσα στην αλήθεια και την αίρεση

Β. «Ιεροί κανόνες» ονομάζονται οι αποφάσεις των Συνόδων που αφορούν θέματα διοίκησης, λατρείας και καθημερινής χριστιανικής ζωής.

Γ. Αντιστοιχίστε τους αριθμούς της στήλης Α με τα γράμματα της

στήλης Β:[1γ, 2δ, 3α, 4β]

Α

1.  αίρεση

2.  Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος

1.  Εθνοφυλετισμός

4.   εικονογραφικοί κύκλοι

Β

α. Η αίρεση του εθνοφυλετισμού των ορθοδόξων χωρών πρέσβευε ότι κάποιοι ορθόδοξοι λαοί ήταν ανώτεροι και  καλύτεροι ορθόδοξοι χριστιανοί από άλλους άλλων  ορθοδόξων λαών. Για να μπορέσει να προστατέψει τους πιστούς ορθόδοξους χριστιανούς από την εγωϊστική  υπερτίμηση του κάθε έθνους η Εκκλησία δίδαξε ότι όλοι οι λαοί οι ορθόδοξοι είναι μεταξύ τους ίσοι στην αξία, όπως ο   κάθε άνθρωπος είναι για τον Θεό ανεκτίμητη και μοναδική  προσωπικότητα.

β.  Εικονογραφικοί κύκλοι είναι οι ομάδες εικόνων που βρίσκονται   με συγκεκριμένες θέσεις στο χριστιανικό ναό.

γ.  Η επιλογή είτε από ένα είτε από περισσότερα μέλη της Εκκλησίας, ενός μέρους από το σύνολο της εκκλησιαστικής διδασκαλίας και  η εμμονή σ΄ αυτό. Με αυτήν την επιλογή οι αιρετικοί απομακρύνθηκαν από τη δογματική διδασκαλία και την πίστη της Εκκλησίας.

δ.   Με την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο (787) η Εκκλησία διατύπωσε τη διδασκαλία της για τις εικόνες. Η Εκκλησία προσκυνά τις  εικόνες και αποδίδει τιμή στο εικονιζόμενο πρόσωπο. Η λατρεία   του πιστού αποδίδεται μόνο στον Θεό.

Δ. Συμπληρώστε τις λέξεις που σας δίνονται μέσα στην παρένθεση με έντονα γράμματα στην κατάλληλη θέση του κειμένου πάνω στη φωτοτυπία. Μετά αντιγράψτε στην κόλλα σας τους αριθμούς με τις λέξεις που τους αντιστοιχούν (προκλήσεις, αξιοπρέπεια, πατέρες, λαϊκός, αντιγραφής, μοναχισμός, τέχνη, άνθρωπο, αγώνας μοναστήρια).

Στο μοναχισμό, αν και έχουμε μια απομάκρυνση από τα εγκόσμια, το ενδιαφέρον για τον …άνθρωπο ... (1)………. παραμένει ζωντανό και μάλιστα παρουσιάζεται ενδυναμωμένο. Ο ……μοναχισμός (2)………..  αγωνίζεται εναντίον της πλεονεξίας, του ατομικισμού και της ιδιοτέλειας. Ο ασκητής στηρίζει πνευματικά και ηθικά τον άνθρωπο που ζει μέσα στον κόσμο, προκειμένου να αντέξει τις δυσκολίες και να διατηρήσει ακμαίο το χριστιανικό του φρόνημα. Γι’ αυτό και τα …μοναστήρια.(3)……….. είναι τόποι πνευματικής ζωής για τους ανθρώπους και οι μοναχοί πνευματικοί ……πατέρες….(4)…….. των ανθρώπων που καταφεύγουν σε αυτούς. Σε πολλά μοναστήρια στο παρελθόν υπήρχαν νοσοκομεία, γηροκομεία, σχολεία και καταλύματα για τους ανθρώπους που βίωναν τον πόνο, την εγκατάλειψη ή την ορφάνια. Οι μονές αποτελούσαν το άσυλο των καταδιωγμένων, το σπίτι των φτωχών, το καταφύγιο των επαναστατημένων απέναντι στον κατακτητή, το εργαστήρι όσων ήθελαν να μάθουν μια τέχνη για να ζήσουν με ………αξιοπρέπεια (5)…….. . Στα μεγάλα μοναστήρια υπήρχαν κέντρα …αντιγραφής..(6)………  της Αγίας Γραφής και των κλασικών έργων της αρχαιότητας. Μεγάλο μέρος της υμνογραφίας και των πατερικών κειμένων γράφτηκε από ασκητές σε μοναστήρια. Στα μοναστήρια, συγχρόνως, υπηρετήθηκε και η ……(7) τέχνη……. . Η βυζαντινή ζωγραφική, τα ιστορημένα χειρόγραφα (ζωγραφικά σχέδια στα περιθώρια καλλιγραφικών κειμένων), η ποίηση και η γλυπτική, η μουσική, καλλιεργήθηκαν και άκμασαν σε πολλά μοναστήρια, π.χ. Μονή Στουδίου, Aγία Αικατερίνη Σινά, Άγιον Όρος. Σήμερα, υπάρχουν πολλά ορθόδοξα μοναστήρια σ’ ολόκληρο τον κόσμο που ακμάζουν και προσφέρουν σημαντικό έργο. Η ζωή του μοναχού, όμως, έχει δυσκολίες και …προκλήσεις…(8)……… . Οι πειρασμοί είναι πολλοί: η αγάπη και η εμπιστοσύνη των πιστών προς τον μοναχό είναι δυνατόν να του γεννήσουν εγωισμό και αλαζονεία, να του δημιουργήσουν την εντύπωση ότι κατέχει κάποια μορφή εξουσίας. Ο πλούτος, η δόξα, η πνευματική έπαρση και η δύναμη της εξουσίας είναι οι αντίπαλοι του μοναχού, τους οποίους πάντα καλείται να αντικρούσει. Αλλά και ο …λαϊκός…..(9)……… χριστιανός, ο ασκητής στην καθημερινή κοινωνική δράση, έχει να αντιμετωπίσει όλες τις δυσκολίες και τις ευθύνες της σύγχρονης ζωής. Οικογένεια, εργασία, κοινωνικές σχέσεις απαιτούν ετοιμότητα και σταθερότητα στις αρχές της χριστιανικής ζωής. Ο ……αγώνας…10)… είναι αδιάκοπος και γι’ αυτό πρέπει να είναι συνεχής και η αμοιβαία συμπαράσταση μεταξύ των χριστιανών, είτε αυτοί είναι σύζυγοι είτε είναι φίλοι είτε συνεργάτες.

1 άνθρωπο       2 μοναχισμός    3 μοναστήρια   4 πατέρες         5 αξιοπρέπεια

6 αντιγραφής  7 τέχνη             8  προκλήσεις 9  λαϊκός        10 αγώνας

Ε. Ποια υπήρξε η σημασία της συνάντησης Ελληνισμού και Χριστιανισμού για την οικοδόμηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού;

 Ο Χριστιανισμός σέβεται την αρχαία σοφία και τα διδάγματα του ελληνικού πνεύματος. Ο Ελληνισμός είναι το πολιτισμικό λίκνο μέσα στο οποίο εκφράστηκε η Αλήθεια του Χριστιανισμού. Αυτή την κληρονομιά ο χριστιανός δεν την αποβάλλει. Την κρατάει και την πλουτίζει μέ νέα έμπνευση : την αγάπη, την πίστη, την ελπίδα για το νέο κόσμο του Θεού. Σήμερα ο ευρωπαϊκός πολιτισμός αναγνωρίζουν οι ευρωπαίοι πολίτες ότι εμπνέεται από τα ιδεώδη του ελληνισμού και του χριστιανισμού, όπως τα βίωσαν και τα δίδαξαν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας κατά τους πρώτους 8 αιώνες κοινής χριστιανικής κληρονομιάς όλων των χριστιανών.

ΣΤ. Ποιες επιπτώσεις δημιουργήθηκαν εξ αιτίας των αιρέσεων α) στον εκκλησιαστικό χώρο, β) στη βυζαντινή αυτοκρατορία;

Οι αιρέσεις διαίρεσαν την Εκκλησία. Δημιούργησαν εντάσεις και συγκρούσεις, που άφηναν πληγές και προκαλούσαν εχθρότητες και ψυχικό διχασμό μεταξύ των χριστιανών. Κατ’ αρχάς, η εγωιστική παραμονή των αιρετικών στις κακοδοξίες τους τούς απέκοψε από την παράδοση και από το σώμα της Εκκλησίας. Κατόπιν, η αγάπη αντικαταστάθηκε από την εμπάθεια και το μίσος, η αδελφοσύνη από την καχυποψία. Χριστιανοί συγκρούονται μεταξύ τους, διαπληκτίζονται και αλληλοΰποβλέπονται. Δείχνουν τον χειρότερό τους εαυτό. Η Εκκλησία δεν κλονίζεται, αλλά σπαράσσεται από εσωτερικές διαμάχες που επιτρέπουν στην πολιτεία και στον αυτοκράτορα να παρέμβει και να αναμειχθεί στα θεολογικά ζητήματα. Η ανάμειξη αυτή θεμελιωνόταν στην ιδέα ότι τα θέματα της Εκκλησίας σχετίζονται με την ευημερία της κοινωνίας και, συνεπώς, υπάγονται στην αρμοδιότητα του κράτους και του αυτοκράτορα. Ως στόχο είχε: 1. την ειρήνευση της Εκκλησίας και 2. την αποκατάσταση της κοινωνικής τάξης και ηρεμίας, οι οποίες με τις θεολογικές έριδες διασαλεύονταν. Συγχρόνως, πληθυσμοί της Αιγύπτου και της Συρίας, όπου υπήρχαν πολλοί μονοφυσίτες, αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις αιρετικές τους αντιλήψεις και άρχιζαν να συγκρούονται με την κεντρική εξουσία. Το πρόβλημα γινόταν οξύτερο, όταν ανώτατοι κρατικοί υπάλληλοι και αντιπρόσωποι του αυτοκράτορα προσπαθούσαν να επιβάλουν την πολιτική της κυβέρνησης. Οι περιοχές αυτές της Ανατολής σταδιακά απομακρύνθηκαν πνευματικά από τη βυζαντινή αυτοκρατορία και γίνονταν εύκολη λεία για τους εχθρούς της, γεγονός που αργότερα επέφερε και την πολιτική τους απόσχιση από τη αυτοκρατορία, με οδυνηρές πολιτικές συνέπειες για το βυζαντινό κράτος.

Ζ. Ποια είναι η διδασκαλία της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου που συνοψίζεται στην εξής πρόταση: «ή γάρ τἤς εἱκόνος τιμή έπί τό πρωτότυπον διαβαίνει»;

Η Σύνοδος καταδικάζει την εικονομαχία ως αίρεση και δέχεται την απόδοση τιμής στις εικόνες, οι οποίες αναστηλώνονται. Η διδασκαλία της Συνόδου συνοψίζεται στην εξής πρόταση: «ή γάρ τἤς εἱκόνος τιμή έπί τό πρωτότυπον διαβαίνει». Δηλαδή, οι εικόνες προσκυνούνται τιμητικά και η τιμή αναφέρεται στο εικονιζόμενο πρόσωπο και όχι στα υλικά, από τα οποία είναι φτιαγμένη η εικόνα. Αλλά και η τιμή προς τους αγίους ανάγεται έμμεσα, μέσα από τις εικόνες στον ίδιο το Θεό που έπλασε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν» Του. Στον Θεό, άλλωστε, οφείλεται, μαζί με την ανθρώπινη συνεργασία, η αγιότητα της ζωής των αγίων. Η σάρκωση του Κυρίου μας επιτρέπει να Τον απεικονίσουμε, χωρίς όμως να λατρεύουμε ή να τιμούμε το υλικό της απεικόνισης αυτής ή ακόμη και τη συγκεκριμένη απεικόνιση. Ο νους του πιστού οδηγείται στο πρωτότυπο (τον Θεό) και Αυτόν μόνο λατρεύει. Η ενανθρώπηση του Θεού μας επιτρέπει την απεικόνισή Του. Εξάλλου, η άρνηση της απεικόνισης του Χριστού αποτελεί και άρνηση της ενανθρώπησης του Θεού στο πρόσωπο του Ιησού και, κατά συνέπεια, υποτίμηση του ανθρώπου και της ύλης. Αντίθετα, η ενανθρώπηση του Θεού οδηγεί την ανθρώπινη φύση στη θέωση και καθαγιάζει την ύλη. Γι’ αυτό και η τιμή στα πρόσωπα των αγίων είναι και τιμή στη ανθρώπινη φύση. Οι εικόνες στην Ορθόδοξη Εκκλησία, εκτός από τη θεολογική, έχουν και παιδαγωγική σημασία. Είναι τα παραστατικά και ζωντανά μέσα με τα οποία ο πιστός θυμάται και ενατενίζει τη ζωή και την προσωπικότητα των αγίων της Εκκλησίας και, προπάντων, του ίδιου του Χριστού. Είτε βρίσκονται στους ναούς είτε στα σπίτια των χριστιανών αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της λατρευτικής παράδοσης και βοηθούν τους πιστούς να ανάγονται ευκολότερα προς το Θεό και τα πρόσωπα που τιμά η Εκκλησία.

Η. Ποιες είναι οι συνέπειες του σχίσματος του 1054μ.Χ. στην ιστορία της Εκκλησίας (σε Ανατολή και Δύση);

Το Σχίσμα αποτελεί καμπή στην ιστορία της Εκκλησίας. Οι συνέπειές του συνοψίζονται στα εξής: Ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης αυξάνει βαθμιαία την πνευματική κυριαρχία στην Ανατολή, όπου διατηρείται το συνοδικό σύστημα στη διοίκηση της Εκκλησίας. Για την πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας το Σχίσμα είναι καταστροφικό. Η Δύση εκτρέφει συνεχώς σχέδια κατάκτησης της Ανατολής με τις Σταυροφορίες. Με την τέταρτη Σταυροφορία (1202-1204) καταλαμβάνει και καταστρέφει την Πόλη. Προσπαθεί να επιβάλει στα κατακτημένα μέρη τα λατινικά έθιμα. Αντιμετωπίζει τους ορθοδόξους ως εχθρούς χειρότερους και από τους μουσουλμάνους, οι οποίοι αποτελούσαν το πρόσχημα της Σταυροφορίας. Λίγους αιώνες αργότερα, η Δυτική Εκκλησία γνωρίζει κρίσεις και διαδοχικά σχίσματα (π.χ. Προτεσταντισμός) που είχαν ως αιτία τους τις αυταρχικές θέσεις της ρωμαϊκής Εκκλησίας σε ζητήματα εκκλησιαστικά, αλλά και πολιτικά.

Θ. α) Τι είναι οι κρυπτοχριστιανοί; β) τι είναι οι νεομάρτυρες; γ) τι είναι οι εθνομάρτυρες;

Α) Οι Οθωμανοί, λόγω θρησκευτικού φανατισμού αλλά και για λόγους κυριαρχίας συχνά εξισλάμιζαν βίαια τους υπόδουλους. Αλλά και κάποιοι χριστιανοί στις ορθόδοξες κοινότητες της Βαλκανικής και της Μικράς Ασίας άλλαζαν πίστη, προκειμένου να ανέλθουν κοινωνικά και οικονομικά. Άλλοι ασπάζονταν επιφανειακά το Ισλάμ, ενώ κρυφά συνέχιζαν την ορθόδοξη πίστη και ζωή ως κρυπτοχριστιανοί. Η θέση τους ήταν εξαιρετικά δύσκολη, γι’ αυτό και η Εκκλησία τους αντιμετώπισε με κατανόηση

Β) κρυπτοχριστιανοί. Η θέση τους ήταν εξαιρετικά δύσκολη, γι’ αυτό και η Εκκλησία τους αντιμετώπισε με κατανόηση. Όταν όμως η κρυφή τους πίστη γινόταν φανερή, κατέληγαν στο μαρτύριο και στο θάνατο. Έτσι εμφανίστηκαν οι νεομάρτυρες (μάρτυρες των νεότερων χρόνων), οι οποίοι προέρχονταν από τους κρυπτοχριστιανούς αλλά και από όσους άντρες και γυναίκες φανερά ομολογούσαν την πίστη τους. Η στάση τους απέναντι στο θάνατο θυμίζει τη στάση των πρώτων μαρτύρων και είχε μεγάλη απήχηση στη λαϊκή συνείδηση. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης συγκέντρωσε και διέσωσε τους βίους και το μαρτύριό τους στο βιβλίο του «Νέον Μαρτυρολόγιον»

Γ) Από τις τάξεις του κλήρου προέρχονται και πολλοί εθνομάρτυρες. Ονομάζονται έτσι, εκτός από τους λαϊκούς αγωνιστές, και όσοι κληρικοί πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά από την επανάσταση του 1821, θυσίασαν τη ζωή τους για την πατρίδα, συμμετέχοντας σε πολεμικές συγκρούσεις (Αθανάσιος Διάκος, Παπαφλέσσας, Ησαΐας Σαλώνων κ.ά.). Η απόφασή τους να χρησιμοποιήσουν όπλα κατά συνανθρώπων τους ήταν εξαιρετικά δύσκολη, γιατί ως χριστιανοί και μάλιστα κληρικοί δεν επιτρεπόταν να διαπράξουν φόνο. Η Εκκλησία αντιμετώπισε με συγκατάβαση και ανοχή την συμπεριφορά τους, γιατί διακινδύνευσαν να χάσουν την ψυχή τους προκειμένου να υπερασπιστούν τα ιερά και τα όσια του λαού τους και να υπηρετήσουν αξίες όπως η αυτοδιάθεση των λαών και ελευθερία.

ΠΡΟΣΟΧΗ: ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΑ ΓΡΑΦΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΟΛΛΑ ΠΟΥ ΣΑΣ ΔΙΝΕΤΑΙ.

                           ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΝΝΕΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ ΜΟΝΟ ΟΙ ΕΞΙ.

                                                       Καλή Επιτυχία!

        Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ                                      Η ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

 ΤΣΙΜΙΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ                         ΠΑΝΟΥ ΜΑΡΙΑ